Vanaf begin januari 2026 gaat Het Waterlaboratorium voor Waternet in Nieuwegein de waterinnamebewaking monitoren via een early warning-systeem, kortweg SAMOS geheten.
Drinkwaterbedrijven die duinen inzetten in het zuiveringsproces mogen niet zonder meer water uit de rivieren gebruiken om het grondwater aan te vullen. Om het duingebied te beschermen tegen vervuiling moeten zij maatregelen nemen zodra een stof wordt gemeten die niet voldoet aan het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl, voorheen het infiltratiebesluit).
Vaker meten
Voor het monitoren van de innamebewaking bij Waternet gebruikt Het Waterlaboratorium in Nieuwegein nu nog een biologisch bewakingssysteem dat werkt via lichtbacteriën. In januari 2026 is ook een SPE-UHPLC-UV/DAD-systeem, kortweg SAMOS geheten, operationeel als chemisch bewakingssysteem. Dit instrument meet organische stoffen in water via twee parallelle methodes. Terwijl de ene de in water aanwezige organische stoffen absorbeert, voert de andere een analyse uit. Daardoor zit tussen metingen een onderbreking van slechts een kwartier.
Eerder waarschuwen
“Met de SAMOS kunnen we ongeveer twaalf keer per dag meten”, vertelt Eric Penders, senior adviseur Biologie. “Dat is veel vaker dan via wekelijkse steekproeven, zoals tot nu toe gebeurt.” Doordat het meetproces continu doorgaat, kan het apparaat snel waarschuwen bij kwaliteitsveranderingen in innamewater. Eric: “De output is een soort chromatogram dat in pieken stoffen laat zien die het systeem detecteert. Bij een overschrijding nemen we een watermonster om uit te pluizen wat er aan de hand is.”
Complex apparaat
In Brakel werkt Het Waterlaboratorium voor Dunea al langer met een SAMOS. Dit systeem is opgebouwd in samenwerking met de leverancier van het apparaat. Eric: “Wij hebben de software geschreven om automatisch data te kunnen verwerken en interpreteren. Eenzelfde systeem draait binnenkort in Nieuwegein.” In aanloop naar de start worden nog tests uitgevoerd. Begin januari gaat de afdeling Sensoring met de nieuwe SAMOS werken. Het onderhouden van zo’n gevoelig en complex apparaat is intensief, weet Eric. “Eigenlijk is het gebouwd voor een laboratoriumsetting. In Nieuwegein moet het 24/7 onbemand stabiel draaien op een heel ander type locatie. Daar hebben we overigens alle vertrouwen in, want in Brakel werkt het ook.”
Stroomsnelheid
Wat de situatie in Nieuwegein anders maakt, is dat in de Lek diffuse lozingen kunnen plaatsvinden vanuit de agrarische sector of de industrie. Eric noemt ook de snelheid waarmee kwaliteitsveranderingen kunnen plaatsvinden en hoe snel het water langs stroomt factoren om rekening mee te houden. De systemen in Brakel en Nieuwegein zijn de enige in Nederland die continu geautomatiseerd metingen uitvoeren. Rijkswaterstaat gebruikt ook op verschillende locaties een SAMOS, maar die zijn bemand.
Alarm
Dat de SAMOS continu een beeld van het binnenkomende water laat zien is een grote verbetering, meent Eric. “Bij overschrijding van de richtwaarde gaat er automatisch een melding naar Haarlem. Ons Sensoringteam kan dan op afstand inloggen en beoordelen of er bijvoorbeeld een probleem is met het systeem. Zijn er geen andere factoren die de meting kunnen beïnvloeden, dan geven we bij een te hoge waarde een alarm af. Het drinkwaterbedrijf kan dan snel beslissen wat nodig is. Met deze aanpak zitten we veel dichter op de kwaliteit van de waterinname voor drinkwater.”
