Hoe staat het met de kwaliteit van oppervlaktewater in Nederland dat wordt gebruikt voor de bereiding van drinkwater? Het Waterlaboratorium heeft dit onderzocht voor vier drinkwaterbedrijven. De uitkomsten zijn gepubliceerd in het internationale wetenschappelijke tijdschrift Environment International.
Dunea, PWN, Waternet en Evides gebruiken oppervlaktewater als bron. Deze vier drinkwaterbedrijven zetten ook infiltratie in duingebieden in als een van de zuiveringsstappen in hun drinkwaterproces. Hierdoor lopen ze vaak tegen dezelfde vragen aan. Ze hebben daarom al langer een gezamenlijk, doorlopend programma voor onderzoek naar waterkwaliteit. Het Waterlaboratorium voert voor dit ‘DPWE-programma’ (de naam staat voor de beginletters van de bedrijven) onderzoeksprojecten uit.
Verschillende benaderingen
Over een van deze studies zijn eind september twee wetenschappelijke artikelen gepubliceerd. Beide gaan over de vraag hoe je de waterkwaliteit van oppervlaktewater zo compleet mogelijk kunt onderzoeken, ervan uitgaande dat van dit water drinkwater wordt gemaakt. Hiervoor zijn verschillende benaderingen gekozen, vertelt Corine Houtman, senior adviseur Chemische Waterkwaliteit en toxicoloog bij Het Waterlaboratorium: “We hebben bioassays en hoge resolutiescreening gebruikt en een combinatie daarvan – in vaktaal effect directed analyses geheten.” Het ene artikel gaat over bioassays en hoge resolutiescreening los van elkaar. Het andere combineert beide.
Oorzaak of toeval
Voor het eerste artikel is gekeken of er verbanden bestaan tussen bioassay-activiteiten en stoffen die uit de screening komen. “Een correlatie hoeft niet altijd een oorzaak te zijn”, legt Corine uit. “Het kan ook zijn dat effecten toevallig samen optreden. Voor het tweede artikel hebben we gekeken welke stoffen uit de screening daadwerkelijk hebben bijgedragen aan de biologische activiteit die we aantroffen met de bioassays. Vooraf wisten we niet of de uitkomsten dan zouden verschillen. Dat blijkt wel zo te zijn.”
In elke rivier andere stoffen
De eerste benadering geeft een compleet beeld van de stoffen die in het water zitten. Corine: “We hebben verschillende bioassay-activiteiten gemeten en konden bijvoorbeeld kijken naar activiteiten die verdwijnen tijdens de drinkwaterzuivering. Verder hebben we gekeken naar verschillen in stoffen tussen de Rijn en de Maas. Beide rivieren dienen als bron voor drinkwater, maar laten een heel ander stoffenpatroon zien. Dat betekent dat als je vervuiling wilt aanpakken, je je per rivier op andere stoffen moet richten.”
Invloed op biologische processen
In de tweede benadering is gekeken naar correlaties tussen de bioassays en screening, gericht op veroorzakende stoffen. Aanwijzen welke stoffen bijdragen aan bioassay-activiteiten is belangrijk, volgens Corine, “want als een stof actief is in een bioassay, kan deze biologische processen in levende organismen beïnvloeden. Dat kan schadelijk zijn, daarom wil je die stoffen kennen en nader onderzoeken.” Dit soort kennis is relevant voor drinkwaterbedrijven, omdat ze daarmee beter de waterkwaliteit kunnen beoordelen en maatregelen kunnen nemen om deze te verbeteren. Het onderzoek levert ook aanknopingspunten op voor het werk van Het Waterlaboratorium. Corine: “Wij doen al veel met bioassays en screening, en we zijn het enige waterlaboratorium in Nederland dat met effect directed analyses werkt. We willen graag weten waarvoor we welke benadering het beste kunnen inzetten.”
Bijdragen aan wetenschap
Beide artikelen (1 en 2) zijn verschenen in Environment International. Aan publicaties in dit wetenschappelijke tijdschrift gaat een uitgebreide review vooraf door onafhankelijke onderzoekers. “Zij beoordelen of wat je aandraagt vernieuwend is, voldoende kwaliteit heeft en relevant is voor een internationaal lezerspubliek,” aldus Corine. Ze is dan ook best trots dat in één editie twee artikelen staan: “Zo’n reviewproces is nuttig, want een artikel wordt beter van kritisch meelezen door vakgenoten. Het is ook fijn om de onderzoeksresultaten breder te kunnen delen dan alleen met onze directe opdrachtgevers. Dankzij de publicatie hebben andere partijen in de watersector er ook iets aan.”
Wat is een bioassay?
Een bioassay is een biologische analyse waarbij levende cellen genetisch zo zijn aangepast dat ze reageren op bepaalde stoffen in het water. De cellen produceren dan een stofje en zodra dat in contact komt met een specifieke oplossing, geven ze licht. De sterkte van het licht is te vertalen naar de concentratie van een stof in het water.
